Het was een lange dag op werk. Onderweg van het station naar huis, word je overvallen door de uitnodigende geur van versgebakken saucijzenbroodjes. Je zwicht. Maar kun je dit jezelf nu aanrekenen? Illustreert dit falende discipline?
Niet helemaal. Onze instincten zijn overheersend en de huidige maatschappij speelt hier maar al te graag op in. Maar toch kan je de regie hierover terug in handen nemen. Hoe? Lees dan hieronder verder.
Oerbrein vs. Mensbrein
Je hersenen bestaan uit een oud brein (oerbrein) en een nieuw brein (mensbrein). Ons oerbrein (onbewust) wordt als eerste geactiveerd en werkt instinctief en op emoties. Het is vooral gericht op overleven. Energie sparen is daar onderdeel van: dit maakt dat we van nature voorkeur hebben voor suiker- en vetrijke voedingsmiddelen (bevat veel energie) en dat we liever stilzitten in plaats van bewegen. Ook is dit brein hyperalert op het scannen van mogelijk gevaar, waardoor dit alle prikkels in de omgeving continue scant. Op deze manier kan het lichaam zich snel klaarstomen om te vechten of te vluchten voor bijvoorbeeld een roofdier. Dit kwam allemaal goed van pas in de prehistorie. Het mensbrein daarentegen is verantwoordelijk voor intelligente functies zoals logica, ratio en creativiteit. Dit brein kan verbanden leggen en helpt ons om afwegingen te kunnen maken. Het fungeert eigenlijk als één grote rem op je instincten en emoties, dus op het oerbrein. Zonder mensbrein zouden we een soort losgeslagen wild zijn en alleen maar reageren op onze dierlijke instincten.
Het oerbrein in de huidige maatschappij
Maar ook in de huidige tijd, fungeert het oerbrein, ons oudste brein, als de meest dominante speler. Het mensbrein, onze bewuste brein, heeft daarentegen iets meer tijd nodig om op gang te komen. En hoewel we nu niet meer hoeven te vluchten voor roofdieren, wordt ons oerbrein tegenwoordig geprikkeld door impulsen zoals etenswaren die overal om ons heen beschikbaar zijn (globalisering voedsel), continue notificaties van Whatsapp en Instagram op onze telefoon (digitaal tijdperk/social media) en door de vele mogelijkheden die maken dat we zo min mogelijk hoeven te bewegen (comfort en verstedelijking). Dit maakt dat we het heel lastig vinden om toch dat saucijzenbroodje te laten staan, dat we heel graag metéén willen reageren op een appje en dat we liever een avondje Netflixen op de bank dan naar de sportschool gaan. Het oerbrein hielp ons vroeger dus te overleven, maar in de huidige maatschappij leidt een dominante rol van dit brein tot ongezonde keuzes. De natuurlijke behoeftes zijn namelijk al aanwezig (overal is eten aanwezig en comfort) en de natuurlijke noodzaken (bewegen om aan eten te komen) verdwenen. Dit leidt tot een evolutionaire mismatch tussen de mens en de omgeving.
Je oerbrein temmen
Om gezond oud te worden, wil je dat het oerbrein dus niet te dominant wordt. De vraag is daarom, hoe tem je dit oerbrein en hoe maak je je mensbrein leider?
- De helft van het werk is al bewustwording. Alleen al door bovenstaande gelezen te hebben, kan deze kennis over de programmering van ons brein, jou de volgende keer in de supermarkt al helpen om toch die chocoladereep te laten liggen.
- Verbreed je kennis. Het mensbrein wil graag beslissingen maken op basis van feiten. Lees je in over bijvoorbeeld de invloed van suiker op je bloedsuikerspiegel, de invloed van het dagelijks eten van groenten op je cholesterolwaarden, of de positieve invloeden van beweging op je mentale en fysieke gezondheid. Zo help je je mensbrein om weloverwogen beslissingen te maken en hiermee weerbaarder te zijn tegen de verleidingen die het oerbrein prikkelen.
- Vermijd (chronische) stress. Bij stress gaat het bloed namelijk volledig naar het oerbrein omdat dit brein geautomatiseerd is en in staat is om meerdere dingen (onbewust) tegelijk te doen. Het mensbrein daarentegen is hier niet voor gemaakt en laat juist bewust gedrag zien. Stress laat dus een overheersend oerbrein zien waardoor we sneller op instincten en gemak handelen. Dit verklaart waarom we soms ongecontroleerd kunnen snaaien op bijvoorbeeld een stressvolle werkdag. Of waarom je door multitasken, wat uiteindelijk ook een vorm van stress is, je oerbrein leider maakt.
- Wil je aan de slag met een (nieuwe) gewoonte? Maak concrete en haalbare afspraken met jezelf (bijv. max. 45 minuten Netflix per dag of eet dagelijks 250 gram groenten). Door doelen meetbaar te maken en niet over te leveren aan emoties en ‘gevoel’, laat je het mensbrein leiden (ratio).
Samenvattend draait het inzetten van het mensbrein als tegenhanger van het oerbrein om bewustwording, kennis en het inbouwen van voldoende rustmomenten in je leven. Dit vormt het fundament. Pas dan kunnen we zaken die we niet willen, waarnemen en uiteindelijk herkennen. Een manier om die ruimte en rust te creëren, is door meer in het nu te leven en patronen bij jezelf te leren kennen. Het doen van ademhalingsoefeningen, yoga of meditatie werkt hier bijvoorbeeld goed bij omdat deze activiteiten je automatisch ‘on hold’ zetten. Maar ook het inbouwen van voldoende tijd voor ontspanning, lummelmomentjes en slaap is belangrijk om diezelfde reden. Probeer daarom minimaal 7-9 uur per nacht te slapen. Geef jezelf daarnaast eens ruimte door standaard één dagdeel in de week even helemaal niets in te plannen. Of laat het jezelf gewoon eens toe om even naar buiten te kijken zonder doel.
Altijd toegeven aan het oerbrein geeft een korte fijn, maar uiteindelijk een lange pijn. Het mensbrein geeft een korte pijn, maar uiteindelijk een lange fijn. Veranderingen doorvoeren in je leefstijl vergt nu eenmaal focus op de lange termijn. Maar vormt wel de sleutel om gezond oud te kunnen worden.
Met welke eerste stap ga jij aan de slag?
Succes!
